Sau khi biết khách hàng bị lừa hàng triệu USD do khai sai tiền điện cách đây không lâu, chị Hạnh (Trung Kính, Hà Nội) bắt tay vào học cách thanh toán tiền điện qua mạng. Trước đó, tôi có nghe nói đến hình thức thanh toán trực tuyến, nhưng lo thủ tục rườm rà nên đăng ký thanh toán luôn tại nhà. Kết quả cho thấy, nơi chị mở tài khoản không tham gia hệ thống hóa đơn điện tử của ngành điện. Chị cho biết: “Tôi chỉ nghĩ rằng ngành điện thành phố chỉ có thể kết nối với tất cả các ngân hàng thông qua hình thức thanh toán trực tuyến. Đến nay, tôi chưa nắm được danh sách các địa điểm có thể giao dịch” – Tôi đăng ký hóa đơn tiền điện với công ty ứng dụng trực tuyến. Làm dịch vụ thanh toán nhưng anh Chung (huyện Nhà Bè, TP.HCM) lại rơi vào tình huống dở khóc dở cười. Vào tháng 8, do sửa sang lại nên anh ấy quên đặt hàng trước ngày đã định. Ba ngày sau, khi anh đi làm về lúc 6 giờ chiều, gia đình anh đã bị cúp điện. Anh nhanh chóng gọi điện yêu cầu trả tiền làm thêm giờ nhưng không được chấp nhận.
Chị Hân, anh Trung chỉ là hai trong số rất nhiều vấn đề gặp phải khi sử dụng phương thức giao dịch hóa đơn điện tử trực tuyến mới nhất. Ngành điện đã triển khai thanh toán tiền điện trực tuyến từ đầu năm 2012, nhưng để tạo thuận lợi và bảo vệ quyền lợi của người dân, công ty đã thực hiện tính tiền điện bằng tiền mặt (hộ gia đình, địa điểm thanh toán,…). Theo người phụ trách Công ty Điện lực Hà Nội (EVN Hà Nội), do người tiêu dùng đã quen với việc sử dụng tiền mặt nên số lượng khách hàng thanh toán tiền điện trực tuyến sau 3 năm vẫn tương đối thấp. Thói quen sử dụng tiền mặt khiến số lượng khách hàng thanh toán bằng hóa đơn điện nước trực tuyến ở mức vừa phải.
Để hạn chế rủi ro cho khách hàng và thủ quỹ trong quá trình thu tiền điện, về tiền mặt, thời gian qua, ngành điện đã đẩy mạnh các phương thức thanh toán không phải là thanh toán tiền mặt qua ngân hàng, tổ chức thanh toán trung gian, v.v. Các kênh thanh toán cũng được phát triển như: thanh toán tự động; ngân hàng trực tuyến, ngân hàng di động, thanh toán qua ATM, POS qua ví điện tử hoặc ứng dụng BankPlus trên điện thoại di động Viettel. Hiện EVN Hà Nội có hợp đồng cung cấp dịch vụ thanh toán tiền điện cho 10 ngân hàng và 3 tổ chức trung gian.
Từ tháng 10 năm 2013 / chính thức triển khai cho Tổng công ty Điện lực miền Trung, đến nay công ty là ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương (Vietcombank) và đã thanh toán tiền điện trực tuyến cho 60 đơn vị trong tổng số 121 công ty điện lực của cả nước . Hiện ngân hàng có gần 115.000 khách hàng sử dụng dịch vụ thanh toán tiền điện hàng tháng.
Trong khi đó, vào tháng 9 năm ngoái, Vietinbank đã thực hiện hơn 700.000 giao dịch. Tiền điện thanh toán qua các kênh thanh toán cao tới 933 tỷ đồng. Doanh số giao dịch của ngân hàng đã tăng với tốc độ trung bình 30% mỗi năm. Các kênh giao dịch hiện đại như Internet banking, ATM, điểm giao dịch đều ghi nhận mức tăng trưởng cao. Tuy nhiên, các lãnh đạo ngân hàng Việt Nam thừa nhận rằng thanh toán trực tuyến hiện đã rất phổ biến ở các thành phố và khu vực. Các khu đô thị lớn tập trung nhiều hơn vào nhóm khách hàng cá nhân hoặc tổ chức trẻ, cụ thể là giới văn phòng, công sở. Một phần nguyên nhân là do khách hàng ngại thay đổi thói quen. So với phương thức giao dịch qua quầy, khách hàng phải tự giao dịch trên hệ thống thay vì được phục vụ. Vì vậy, nhiều người không rành về thiết bị kỹ thuật sẽ gặp khó khăn trong việc mua bán. Đồng thời, có những lo ngại về tính bảo mật của ngân hàng cung cấp dịch vụ, bảo mật thông tin, dịch vụ hỗ trợ sau giao dịch.
Đồng tình với quan điểm này, các nhà điều hành Viễn thông Việt Nam hiện nay cũng đã tăng lên. Các nhà máy điện cấp tỉnh và cấp huyện hoạt động tương đối độc lập với các công ty điện lực. Do đó, ngoài việc hợp tác, kết nối hệ thống trực tuyến với các đơn vị ngành điện, đây cũng là điều khó khăn, nhất là khi các ngân hàng muốn mở rộng dịch vụ trên toàn quốc. Ông Ngô Trung Linh, Giám đốc điều hành Payoo, cho biết trong số ít đơn vị trung gian tham gia dịch vụ có sự tham gia của VnExpress, giữa nhiều trở ngại, khách hàng chưa quen hoặc ngại chuyển sang phương thức thanh toán truyền thống. Các phương thức thanh toán mới là một vấn đề mà nhiều nhà cung cấp dịch vụ phải đối mặt. Anh nói: “Hầu hết thời gian, họ mong đợi nhân viên đến tận nơi để thu tiền”.Việc giảm dần các hình thức thu mua trực tiếp từ cửa đến cửa sẽ gây áp lực thay đổi thói quen của khách hàng. Giám đốc điều hành Payoo cho rằng, để có thể cung cấp dịch vụ hiệu quả hơn và tránh những rắc rối, rắc rối không đáng có khi khách hàng xử lý giao dịch, cần có sự phối hợp giữa nhà cung cấp dịch vụ và kênh thanh toán. Thay đổi thói quen khách hàng mới. Khi đó, rủi ro và chi phí của nhà cung cấp dịch vụ sẽ giảm đáng kể, và khách hàng sẽ không bị thiệt hại oan hàng triệu USD do hóa đơn tiền điện giả mạo.
Ngày 16/12/2015 tại Hà Nội, VnExpress và Ngân hàng Quốc gia Việt Nam, với sự tham gia của Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Ngân hàng Thế giới và 20 diễn giả đã phối hợp tổ chức Diễn đàn Thanh toán điện tử Việt Nam 2015 (VEPF 2015) ). Lãnh đạo, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính, bán lẻ, thương mại điện tử và công nghệ thông tin.
Hai chủ đề chính của VEPF 2015: thanh toán điện tử để hỗ trợ các dịch vụ công và đối mặt với xu hướng tiêu dùng mới. VEPF 2015 sẽ là cơ hội để các bên thảo luận và tìm kiếm các giải pháp phối hợp hành động nhằm thúc đẩy thanh toán điện tử Phát triển để mọi đối tượng trong công ty có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ tài chính.
Độc giả có thể truy cập http://vepf.vnexpress.net để cập nhật thông tin, đăng ký và tham gia diễn đàn VEPF. Các đối tác điều phối của diễn đàn là Công ty Cổ phần Chuyển đổi Tài chính Quốc gia (Banknetvn) và các nhà tài trợ.
Thanh Tâm